Τι είναι o ιός HIV και το AIDS;

Ο ιός HIV (Ιός Ανοσοανεπάρκειας του Ανθρώπου) είναι σεξουαλικώς μεταδιδόμενος ιός και δρα προσβάλοντας και καταστρέφοντας κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος. Τέτοια είναι τα CD4 T-λεμφοκύτταρα, τα οποία από τη στιγμή της μόλυνσης συνεχώς μειώνονται, λόγω της διασποράς του ιού, με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος μέχρι το τελικό στάδιο, που θα εκδηλωθεί το AIDS (Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας) και θα αποτελέσει το στάδιο της ολοκληρωτικής κατάρρευσης του ανοσοποιητικού.

Ο όρος AIDS λοιπόν αναφέρεται στο τελικό στάδιο της HIV λοίμωξης, όπου το HIV οροθετικό άτομο, όπως ονομάζεται, είναι επιρρεπές σε πολλές ακόμα λοιμώξεις, διάφορα νοσήματα και συγκεκριμένους τύπους καρκίνου.

Ο χρόνος που μεσολαβεί από τη μόλυνση από τον HIV ιό μέχρι την εκδήλωση του AIDS διαφέρει αρκετά από άτομο σε άτομο, ενώ η έγκαιρη διάγνωση και χορήγηση του κατάλληλου συνδυασμού αντιρετροϊκών φαρμάκων (ART), όπως ονομάζεται η φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνεται σε αυτές τις περιπτώσεις, επιβραδύνει την εξέλιξη της λοίμωξης επιτυγχάνοντας το άτομο να έχει υψηλό προσδόκιμο ζωής.

Σήμερα, ο οροθετικός ασθενής θεωρείται ότι πάσχει από ένα χρόνιο νόσημα, υπό την προϋπόθεση ότι λαμβάνει κανονικά τη θεραπεία του.

Ποιος ο ρόλος της διατροφικής υποστήριξης στην εξέλιξη της νόσου και στην καθημερινότητα του HIV οροθετικού ατόμου;

Όπως αναφέρθηκε, ο ιός HIV αποτελεί ένα χρόνιο φλεγμονώδες νόσημα, και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται διατροφικά.

Ο επαγγελματίας διαιτολόγος – διατροφολόγος, πριν τη σύνταξη διαιτολογίου, θα προχωρήσει σε διατροφική αξιολόγηση, για να προσδιορίσει την αφετηρία της διατροφικής παρέμβασης του περιστατικού (στάδιο νοσήματος, κατάσταση θρέψης), ώστε να ανταποκρίνεται το διαιτολόγιο ποιοτικά και ποσοτικά στις απαιτήσεις του.

Λαμβάνοντας πάντα υπόψη το ιατρικό σημείωμα, στο οποίο θα αναφέρεται το στάδιο που βρίσκεται το άτομο (διάγνωση), θα πραγματοποιήσει αξιολόγηση διατροφικής πρόσληψης, εντοπισμό πιθανής απώλειας βάρους (συγκριτικά πάντα με το συνηθισμένο βάρος), μέτρηση ανάλυσης σύστασης σώματος (εφόσον είναι εφικτό), μετρήσεις περιφέρειας μηρού και περιφέρειας μέσου βραχίονα και αξιολόγησή βιοχημικών δεικτών (π.χ. αλβουμίνη, B12, CRP κ.α.)

Ας δούμε τους τρεις πυλώνες στους οποίους στηρίζεται η παρέμβαση:

1.     Διατήρηση καλής κατάστασης θρέψης.

Δεν είναι εφικτός ο ακριβής προσδιορισμός της ενεργειακής πρόσληψης (θερμίδες) και των μάκρο και μίκροθρεπτικών συστατικών (πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λιπαρά, βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία), έτσι ώστε να γίνει ποσοτική γενίκευση διατροφικών οδηγιών για όλα τα HIV οροθετικά άτομα.

Υπάρχουν διαφοροποιήσεις που βασίζονται στο στάδιο της νόσου, στην παρουσία λοιμώξεων και φλεγμονών, στις δράσεις της φαρμακευτικής αγωγής και στην ύπαρξη άλλων νοσημάτων. Σημαντικό για τη διατροφική υποστήριξη των ασθενών και τον προσδιορισμό των θερμίδων και των μάκρο και μίκροθρεπτικών συστατικών είναι επίσης ο εντοπισμός των ασυμπτωματικών και των συμπτωματικών ενηλίκων, με τους δεύτερους να χρειάζονται τουλάχιστον 20% υψηλότερη ενεργειακή πρόσληψη έναντι των πρώτων και του γενικού πληθυσμού για διατήρηση του σωματικού τους βάρους.

Να αναφερθεί ότι ή μείωση σωματικού βάρους και η υποθρεψία αποτελούν βασικές παρενέργειες του νοσήματος ή/και της φαρμακευτικής αγωγής που χορηγείται.

2.     Αντιμετώπιση συμπτωμάτων από την ασθένεια ή τη θεραπεία.

Η HIV λοίμωξη ή/και η φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να ευθύνονται για διάφορες παρενέργειες. Κάποιες από αυτές επηρεάζουν και την πρόσληψη τροφής. Ακολουθούν ορισμένες τακτικές για την ανακούφιση αυτών των συμπτωμάτων.

ΝΑΥΤΙΕΣ – ΕΜΕΤΟΙ

• Κάντε μικρά και συχνά γεύματα σε καθιστή και όχι σε ύπτια θέση.
• Καταναλώστε το φαγητό σας αργά. Αποφύγετε τις ακραίες θερμοκρασίες περιβάλλοντος κατά τη διάρκεια των γευμάτων. Το φαγητό σε θερμοκρασία δωματίου είναι μία καλή επιλογή!
• Δοκιμάστε τρόφιμα με ήπιες γεύσεις και μυρωδιές  (π.χ. ρύζι, φρυγανιές)
• Παρατηρήστε τα επεισόδια ναυτίας – έμετου προκειμένου να εντοπίσετε τα τρόφιμα που τα προκαλούν ή τις ώρες της ημέρας που εμφανίζονται συνήθως.

ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΟΡΕΞΗ

• Κάντε μικρά και συχνά γεύματα. Τα μεγάλα γεύματα ίσως να ενισχύσουν την ανορεξία!
• Καταναλώστε τρόφιμα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά και ενέργεια. Παράδειγμα: Smoothy με γάλα / γιαούρτι, φρούτο, βρώμη, βούτυρο ξηρών καρπών, μέλι/μελάσα, σπόρους και καρπούς.
• Εξετάστε, σε συνεργασία με τον επαγγελματία διαιτολόγο – διατροφολόγο και τον θεράποντα ιατρό, τη χορήγηση υπερθερμιδικού/υπερπρωτεϊνικού σκευάσματος ειδικής διατροφής από το στόμα (εντερική διατροφή).

ΔΥΣΦΑΓΙΑ

• Αποφύγετε τα κολλώδη τρόφιμα (π.χ. βούτυρα καρπών), τα οποία δυσχεραίνουν την κατάποση.
• Έπειτα από εντοπισμό του τύπου δυσφαγίας, ορίστε με την ομάδα που σας παρακολουθεί τους τρόπους αντιμετώπισης και τις διατροφικές αλλαγές που επιβάλλεται να γίνουν. Σε άλλες περιπτώσεις θα χρειαστεί να αποφύγετε την κατανάλωση στερεών τροφών και σε άλλες την κατανάλωση υγρών τροφών κ.ο.κ.

ΑΦΘΕΣ ΣΤΟ ΣΤΟΜΑ

• Αποφύγετε όξινα, πικάντικα και αλμυρά τρόφιμα (π.χ. ξύδι, λεμόνι, τομάτα)
•  Επιλέξτε μαλακά τρόφιμα με ήπιες γεύσεις ή κρύα τρόφιμα και ξεπλύνετε συχνά το στόμα σας με νερό κατά τη διάρκεια των γευμάτων.

ΔΙΑΡΡΟΙΑ

• Αποφύγετε τα λιπαρά τρόφιμα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.
• Αυξήστε την κατανάλωση των διαλυτών φυτικών ινών και μειώστε την κατανάλωση των αδιάλυτων φυτικών ινών.
• Προσπαθήστε να καταναλώνετε επαρκείς ποσότητες νερού και υγρών που περιέχουν ηλεκτρολύτες.

ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ

• Αυξήστε την κατανάλωση υγρών, διαιτητικών ινών και καλών λιπαρών.
• Αυξήστε τη σωματική σας δραστηριότητα.

ΑΦΥΔΑΤΩΣΗ

• Περιορίστε τις τροφές πλούσιες σε νάτριο και τις τροφές και τα υγρά με καφεΐνη.
• Προσπαθήστε να καταναλώνετε επαρκείς ποσότητες νερού και υγρών που περιέχουν ηλεκτρολύτες.

ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΓΕΥΣΗ

• Ενισχύστε τα φαγητά σας με μυρωδικά και μπαχαρικά, εφόσον τα ανέχεστε.
• Μην χορηγείτε φάρμακα που προκαλούν αλλαγές στη γεύση μαζί με τα γεύματά σας, εφόσον είναι εφικτό.

3.     Υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος / εκπαίδευση στην ασφάλεια τροφίμων.

Ασχοληθείτε με την ποιότητα των τροφίμων που καταναλώνετε και υποστηρίξτε με τις επιλογές σας το εξασθενημένο ανοσοποιητικό σας. Είναι απαραίτητο οι διατροφικές σας επιλογές να βοηθούν στην άμυνα του οργανισμού σας και ταυτόχρονα η διαχείριση των πρώτων υλών, των γευμάτων αλλά και η ατομική υγιεινή να είναι τέτοια, ώστε να περιοριστεί η πιθανότητα μολύνσεων.

Ακολουθεί μία λίστα με θρεπτικά συστατικά που συμβάλλουν στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού και τα τρόφιμα στα οποία τα συναντάμε:

Ω-3 λιπαρά οξέα: σαρδέλες, σκουμπρί, γαρίδες, σολομός, καρύδια, λιναρόσπορος.

Βιταμίνη A: συκώτι, κρόκος αυγού, λιπαρά ψάρια, γαλακτοκομικά προϊόντα, γλυκοπατάτα, κολοκύθα, καρότα, μάνγκο, πεπόνι.

Βιταμίνη C: πιπεριές, φράουλες, ακτινίδιο, τομάτα, εσπεριδοειδή, μπρόκολο.

Βιταμίνη E: αμύγδαλα, φουντούκια, αβοκάντο, μάνγκο, ακτινίδιο.

Φυλλικό οξύ: πράσινα φυλλώδη λαχανικά, όσπρια, αυγά, σπαράγγια, παντζάρια, εσπεριδοειδή, ξηροί καρποί, αβοκάντο.

Σίδηρος: κόκκινο κρέας, όσπρια, ψάρια, σπανάκι, μπρόκολο.

Ψευδάργυρος: κόκκινο και λευκό κρέας, θαλασσινά, ξηροί καρποί, γαλακτοκομικά προϊόντα, δημητριακά ολικής άλεσης, κακάο.

Σελήνιο: φιστίκια Βραζιλίας, αυγά, σολομός, σαρδέλες, σπόροι chia, ηλιόσποροι, κοτόπουλο, γαλοπούλα.

Ακολουθούν οδηγίες διαχείρισης των τροφίμων με στόχο τη διασφάλιση της ασφάλειάς τους:

Αποφύγετε την κατανάλωση ωμών ή ανεπαρκώς μαγειρεμένων αυγών, λευκών και κόκκινων κρεάτων, ψαριών, οστρακοειδών.

Μην καταναλώνετε απαστερίωτα γαλακτοκομικά προϊόντα.

Διαχωρίστε τα τρόφιμα ανάλογα με το είδος τους (διαχωρισμός ωμού κρέατος και φρούτων ή λαχανικών) και με το αν είναι ωμά ή μαγειρεμένα.

Πλένετε καλά τα ωμά φρούτα και λαχανικά πριν τα καταναλώσετε.

Συντηρήστε τα μαγειρεμένα τρόφιμα στο ψυγείο άμεσα. Ιδιαίτερη προσοχή τους καλοκαιρινούς μήνες που η θερμοκρασία είναι πολύ υψηλή.

Πλένετε καλά τα χέρια σας με νερό και σαπούνι τακτικά μέσα στην ημέρα.

Μην ξεχνάτε… η φροντίδα δε σταματά στη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής!